Hakaret Suçu, Unsurları ve Cezası (TCK 125)

• Faruk Karahan
• Hukuki Paylaşımlar
• 09/02/2025

Hakaret Suçu Nedir?

Hakaret kelimesi Türk Dil Kurumu tanımına göre “onur kırma, onura dokunma; tahkir, küçültücü söz veya davranış” şeklinde tanımlanmıştır. Hakaret suçu ise TCK m.125 uyarınca hüküm altına alınmış olup, bir kimseye onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat etme yahut sövmek suretiyle bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığına saldırmak şeklinde tanımlanmıştır.

Türk Ceza Kanunu’nda hakaret suçu, kişilik haklarına yönelik ciddi bir saldırı olarak kabul edilir ve bu suçun işlenmesi, mağdurun ruhsal ve toplumsal yaşamını olumsuz etkileyebilir. Hakaret, yalnızca bireysel onuru zedelemekle kalmaz, aynı zamanda toplumsal barışı da tehdit edebilir. Hukukun, her bireyin onur ve haysiyetini koruma amacıyla hakaret suçuna yönelik düzenlemeler yapması, toplumda saygı ve adaletin sağlanmasına katkıda bulunur.

Hakaret Suçu Unsurları Nelerdir?

Suçun Maddi Unsuru

Türk Ceza Kanunu içerisinde “şerefe karşı suçlar” alanında düzenlenen hakaret suçu, serbest hareketli bir suç olma özelliğini taşımaktadır. Bu sebeple herhangi bir yol ile işlenmesi mümkündür. Suçun unsurlarının oluşması için önem arz eden husus ise yapılan eylemin mağdurun saygınlığını hedef almasıdır. Bu eylemler kanunda düzenlendiği şekliyle, somut bir fiil yahut somut olgu isnat etme şeklinde olabileceği gibi salt sövmek suretiyle de icra edilebilmektedir. Bu haliyle suçun maddi unsurları,

• Hakaretin bir kişiye yönetilmiş olması (matufiyet unsuru)
• Hakaretin somut bir fiil, olgu isnadı yahut sövmek suretiyle icra edilmesi
• Kişinin onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte olması olarak sıralanmaktadır.

Suçun Manevi Unsuru

Hakaret suçu kasten işlenebilen bir suç olup kanunda suçun taksirli hali düzenlenmemiştir. Kişi fiili bilerek ve isteyerek karşı tarafa yöneltmelidir. Kişinin; karşı tarafın onur, şeref ve saygınlığını rencide edecek bir söz söylediğini bilmesi suçun manevi unsuru oluşması için yeterlidir.

Ağır eleştiri, kaba ve nezaketsiz sözler hakaretin manevi unsurunu taşımamaktadır. Avrupa insan hakları kararlarında ağır eleştirinin hakaret kabul edilmeyeceğini ifade etmektedir. Aynı şekilde beddua etmek de hakaret suçunu teşkil etmeyecektir. Keza Yargıtay uygulaması da bu yöndedir. Her somut olay ayrı olarak ele alınmalı, kişinin icra ettiği eylemin sonucu yargılama sırasında değerlendirilmelidir.

Gıyapta Hakaret Suçu Unsuru

Hakaret suçu mağdura, mağdurun yokluğunda da işlenebilmektedir. Suçun bu halinin oluşabilmesi için ve mağdurun gıyabında hakaretin cezalandırılabilmesi için fiilin en az üç kişiyle ihtilat ederek işlenmesi gerekir. Fail, hakareti en az üç kişinin duyabileceği şekilde mağdura yönelttiği takdirde de suçun unsurları oluşacaktır.

Hakaret Suçunun Cezası

TCK m.125’de düzenlenen suçun temel halinin yaptırımı, üç aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezasıdır. Temel cezada alt sınır ve üst sınır arasında ceza tayini yapılırken her olay bazında ayrı değerlendirilme hakim tarafından yapılıp, somut olayın mahiyetine göre ceza tayinine gidilmektedir. Hakim tarafından hapis cezası uygulanabileceği gibi yalnızca para cezası verilmesi de mümkündür.

Bilindiği üzere; hakaret suçu sesli, yazılı veya görüntülü bir ileti ile de işlenebilmektedir. Fiilin, mağduru muhatap alan sesli, yazılı veya görüntülü bir iletiyle işlenmesi halinde ise ceza miktarı, üç aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezasıdır.

Hakaret Suçunun Nitelikli Halleri

• Kamu Görevlisine Karşı Görevinden Dolayı Hakaret Suçu ve Cezası; Fail hakaret suçunu kamuda çalışmakta olan mağdura yönelik olarak ve mağdurun göreviyle alakalı şekilde icra ettiği takdirde suçun nitelikli hali vücut bulacaktır. Her kamu görevlisine karşı hakaret suçunun işlenmesi suçun oluşması için yeterli değildir. Aynı zamanda failin kamu görevlisinin görevi nedeniyle hakaret etmesi gerekmektedir.
• Dini, siyasi, sosyal, felsefi inanç, düşünce ve kanaatlerini açıklamasından, değiştirmesinden, yaymaya çalışmasından, mensup olduğu dinin emir ve yasaklarına uygun davranmasından dolayı hakaret suçu da aynı şekilde suçun nitelikli halleri arasında yer almaktadır.
• Kişinin mensup bulunduğu dine göre kutsal sayılan değerlerden bahisle, kişiye hakaret edilmesi de ceza miktarında artırım sebebi olarak düzenlenmiştir.

Yukarıda anlatılan durumların somut olayda gerçekleşmesi şekliyle hakaret suçunun işlenmesi halinde “cezanın alt sınırı bir yıldan az olamayacaktır.

• Suçun Alenen İşlenmesi

Aleniyet kavramı Türk Ceza Kanununa göre; fiilin belirli olmayan ve birden fazla kişi tarafından algılanabilir bir ortamda söylenmesi şeklinde açıklanabilmektedir. Bu haliyle salt ortamda başkalarının varlığı yeterli olmayıp, fiilin belirlenemeyen sayıda kişi ve herkes tarafından algılanabilir olması ile aleni bir ortamda işlenmesi gerekmektedir. Suçun bu haliyle işlenmesi durumunda ise ceza miktarı altıda bir oranında artırılacaktır.

• Kurul Halinde Çalışan Kamu Görevlilerine Hakaret

Suçun bu halinde ise fail, fiilini yine görevinden dolayı suçun mağduru olan kamu görevlilerine yöneltmelidir. TCK uyarınca hakaret suçu bu yönüyle de artırıma tabi tutulmuş olup, suça ilişkin zincirleme suç hükümlerinin uygulanmasının gerekliliği kanun metninde yer almıştır.

Hakaret Suçu ve Şikayet

Hakaret suçu şikayete tabi bir suç olmakla birlikte bu durumun bir tek istisnası bulunmaktadır.

5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu – Madde 131

“(1) Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı işlenen hariç; hakaret suçunun soruşturulması ve kovuşturulması, mağdurun şikayetine bağlıdır.
(2) Mağdur, şikayet etmeden önce ölürse, veya suç ölmüş olan kişinin hatırasına karşı işlenmiş ise; ölenin ikinci dereceye kadar üstsoy ve altsoyu, eş veya kardeşleri tarafından şikayette bulunulabilir.”

Hakaret Suçu Zamanaşımı

Hakaret suçunun soruşturulması için gereken süre; mağdurun, fiili ve faili öğrenme tarihinden itibaren 6 aydır. Kişi bu süre içerisinde şikayet hakkını kullanmalıdır aksi takdirde ise mağdurun şikayeti usulüne uygun olmayacaktır.

Hakaret Suçunda Görevli ve Yetkili Mahkeme

Hakaret suçunda görevli mahkeme asliye ceza mahkemesidir. Bu suç tipinde yargılamalar tek hakimli mahkeme olan asliye ceza mahkemeleri tarafından yerine getirilmektedir.

Yetkili mahkeme ise; genel yetki kuralı uyarınca suçun işlendiği yer mahkemesidir. Ancak dikkat etmek gerekir ki bu suça ilişkin özel yetki halleri de bulunmaktadır. İnternet yoluyla işlenen hakaret suçunda hem hakaretin işlendiği yer hem de mağdurun yerleşim yeriyle birlikte, mağdurun hakareti işittiği yer mahkemesi de yetkilidir.

Haksız Fiil Nedeniyle veya Karşılıklı Hakaret Suçu ve Cezası

Hakaret suçu, hakaret edilen kişiden gelen haksız bir hareket neticesinde, o harekete tepki şeklinde işlendiği takdirde kanun koyucu tarafından cezada indirim yapılması (ceza miktarının üçte birine kadar) yahut ceza verilmesine yer olmadığına dair karar verilmesi seçenekleri de kanunda hüküm altına alınmıştır. Keza kasten yaralama eylemine tepki olarak hakaret edilmesi halinde ise kişiye ceza verilmeyecektir.

Suçun karşılıklı hakaret şeklinde işlenmesi halinde ise hakim, olayın mahiyetine göre, taraflardan her ikisi veya biri hakkında cezayı üçte birine kadar indirilebileceği gibi, ceza vermekten de vazgeçilebilmektedir.

Kişinin Hatırasına Hakaret Suçu ve Cezası

Hakaret suçunun bu hali iki farklı şekilde düzenlenmiştir. Bir kişinin öldükten sonra hatırasına hakaret edilmesi yahut ölen kişinin ceset ve kemikleri hakkında tahkir edici fiillerin işlenmesi gerekmektedir.

5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu – Madde 130

(1) Bir kimsenin öldükten sonra hatırasına en az üç kişiyle ihtilat ederek hakaret eden kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır. Ceza, hakaretin alenen işlenmesi halinde, altıda biri oranında artırılır.
(2) Bir ölünün kısmen veya tamamen ceset veya kemiklerini alan veya ceset veya kemikler hakkında tahkir edici fiillerde bulunan kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis cezası ile
cezalandırılır.

Bu yazımız da ilginizi çekebilir.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

 

1. Hakaret suçu nasıl meydana gelir?
   • Hakaret suçu, bir kişiye yönelik aşağılayıcı sözler veya davranışlar ile gerçekleşir. Bu suçun oluşabilmesi için hakaretin, doğrudan bir kişiye yönelik olması, kasıtlı bir şekilde yapılması ve mağdurun şeref ve haysiyetine zarar vermesi gerekir.
2. Hakaret suçu, yalnızca sözlü olarak mı yapılabilir?
   • Hayır. Hakaret, sadece sözlü ifadelerle değil, aşağılayıcı davranışlar, jestler veya yazılı ifadelerle de gerçekleştirilebilir. Örneğin, bir kişiye fiziksel bir hareketle veya sosyal medyada yapılan aşağılayıcı bir yorumla da hakaret suçu işlenebilir.
3. Hakaret suçu için şikayetçi olmak zorunlu mudur?
   • Evet, hakaret suçunun ceza davasına dönüşmesi için mağdurun şikayetçi olması gerekmektedir. Ancak bazı durumlarda, örneğin kamu görevlilerine karşı yapılan hakaretlerde, suç resen kovuşturulmaktadır.
4. Düşünce özgürlüğü hakaret suçu oluşturur mu?
   • Düşünce özgürlüğü, herkesin kendi fikirlerini açıklama hakkını korur. Salt kişinin düşüncesini ifade etmesi suç oluşturmaz; ancak, bu hak, bir kişinin onurunu, şerefini zedelemeyecek şekilde kullanılmalıdır. Bir kişiye hakaret içeren ifadeler düşünce özgürlüğü kapsamında değerlendirilmez ve suç oluşturur.
5. Hakaret suçunda savunma imkanı var mıdır?
   • Evet. Hakaret suçunda, kişi kendisini savunma amacıyla hakaret içeren sözler kullanmışsa, bazı durumlarda bu durum hafifletici bir neden olarak kabul edilebilir. Ancak, savunma amaçlı olsa dahi, şiddetli hakaretler suç teşkil edebilir.
6. Hakaret suçunun mağduru kim olabilir?
   • Hakaret suçunun mağduru, herhangi bir kişi olabilir. Kamuya açık bir yerde ya da özel bir ortamda yapılan hakaret, mağdurun şeref ve haysiyetine zarar verdiği takdirde suç teşkil eder. Tüzel kişiler hakaret suçunun mağduru olmazlar.
7. Sosyal medyada yapılan hakaretler suç olur mu?
   • Evet. Sosyal medyada yapılan hakaretler de tıpkı diğer ortamlarda yapılan hakaretler gibi suç oluşturur. Sosyal medya üzerinden yapılan hakaretin cezası, platformun genişliği ve etkisi göz önünde bulundurularak daha ağır olabilir.
8. Hakaret suçundan vazgeçilir mi?
   • Hakaret suçu, istisna hal dışında şikayete bağlı bir suçtur. Bu nedenle, mağdurun affetmesi ve şikayetten vazgeçmesi durumunda, cezai sorumluluk gündeme gelmeyecektir.